20 Ocak 2020

DADA VE MARCEL DUCHAMP

DADA

ANARŞİST BİR BAŞKALDIRI

&

MARCEL DUCHAMP

 

“Kafa düşünce yönünü değiştirebilsin diye yuvarlaktır.”

Picabia

Fransız ressam Marcel Duchamp'ın ilk hazır nesnesi olan Bicycle Wheel'i Yavuz Alim yeniden yaptı. Bizim sanat okullarında röprodüksiyon (öğrencilik aşamasında yapılan resimleri kopya etmek) yapmamızla aynı şey bu. Evet tabure üzerinde ters duran bu bisiklet tekerleği bir sanat eseri. Saçma, sıradan ve anlamsız bulabilirsiniz, ki Duchamp'ın ve Dada'nın tam olarak düşündükleri şeylerdi bunlar. Anlamsızlığın anlamını kavramak için Dada ve Duchamp'a yakından bakalım.

Dadaizm (1916-1925) bazı sanatçıların çivisi çıkmış dünyaya verdikleri cevaptır. Birinci Dünya Savaşı sırasında tarafsız ülke olan İsviçre’de özellikle Zürih’te birçok sanatçı toplanmıştı. Alman şair ve düşünür Hugo Ball’in Zürih’in bir arka mahallesinde açtığı Cabaret Voltaire gece kulübü Dada’nın başladığı yerdir. Şubat başında açılan kabare, şubat sonuna doğru dolup taşmaya başlamış, sanatsal eğlencenin merkezi olmuştur. Geceleri şarkılı, müzikli, danslı ve kuklalı gösteriler yapıyorlar, gürültü müziği eşliğinde, aynı anda üç dilde şiir seslendiriyorlardı. Ball, “zimzim urallala zimzim zanzibar" gibi anlamsız sözlerle oluşturduğu ses şiirlerini okuyordu. Rivayete göre Dada kelimesi Almanca-Fransızca bir sözlükten rastgele seçilmiştir. Fransızcada tahta at, Romencede evet, Almancada hoşça kal demek olan Dada insanın aptallığını ve kendini beğenmişliğini protesto etmek istiyordu. Dadacılar, her şeyin anlamsızlığını, gereksizliğini, vazgeçmeyi ve hiçliği vurguladılar. Savaşın yarattığı usdışı olaylar, sanatçıları gülünç ve anlamsız olanın peşinde sürükledi, mantık ortadan kalkınca, bilinçaltı özgürleştirildi. Dada, rasyonel ve yerleşik olana karşı bir harekettir. Geleneği baş aşağı etmenin ve değişimi, anarşiyi ve yeni sanat yapma tarzlarını kucaklamanın peşindedir.

 

"Kabul edilen anlamıyla bir sanatsal hareket değildi. Sanat dünyasını yıkıp geçen bir fırtına gibiydi. Tıpkı savaşın ulusları etkilediği gibi. Ağır gökyüzünden hiç uyarı vermeden geldi ve arkasında açık bir gün bıraktı. Biriken enerji, yeni formlar, yeni malzemeler, yeni fikirler, yeni yönler ve yeni insanlar yarattı." Richter 1964

 

Temelde Birinci Dünya Savaşı’nın doğurduğu dehşete bir tepkisi olan Dada’nın etkisi yayıldıkça Almanya, Paris, Barselona ve New York’ta öne çıkan Dada’cı gruplar kuruldu. Kendilerini sanat dünyasının çocuk suçluları olarak sunan sanatçılar her şeye karşıydılar. Düzene karşıydılar, toplumsala, dine ve sanata. Evet sanat yaparak sanata karşı çıkıyorlardı. Eğer böyle yapmasalardı seslerini nasıl duyuracaklardı? Sanat dünyasının tam ortasında bir bomba olan Dadacı sanatçılar arasında Andre Breton, Jean (Hans) Arp, Marcel Ducahamp ve Man Ray gibi isimler yer alıyordu.

 

MARCEL DUCHAMP

(1887-1968)

En önemli avangard sanatçılarından olan Fransız ressam Marcel Duchamp 28 Temmuz 1887’de yedi çocuklu bir ailenin dördüncü çocuğu olarak dünyaya geldi. Tarih, felsefe, matematik, Latince, İngilizce, fen gibi birçok eğitim alan Duchamp akademik yıllarında izlenimcilik kimya ve gizemli bilimler ile ilgilendi. 1904’te Paris’e giden ressam Fovizm, Fütürizm ve Orfizim gibi birçok akımda çalışmalar yaptı. İlk kez Duchamp tarafından 1913’te öne sürülen daha sonra Ready Made adı verilen hazır nesneleri kullanarak iki yüzlü sanat uzmanlarına dahiyane bir oyun oynadı. Gündelik sıradan nesneleri alıp galeride “sanat eseri” olarak sergileyerek yalnız sanat camiası tarafından tanınan bir mekanda sergilenen sanatın sanat olarak kabul gördüğünü göstermişti. Yani bizim sanat algımız yalnızca eserin kendisinden değil, sergilendiği mekandan da kaynaklanıyordu. Sanat ve sanat piyasasını o zamana kadar en etkili şekilde sorgulamış olan Duchamp aynı zamanda kinetik heykelinde öncüsü olmuştur. 1913 yılında, ilk hazır nesnesi olan Bisiklet Tekerleği (Bicycle Wheel) de buna örnektir. Bu hazır nesneler, gerçekte bir sanat yapıtı olmaktan çok, sanat alanındaki geleneksel yaratma yöntemlerine bir eleştiri olarak yorumlanır. Diğer ünlü hazır nesnesi ise 1917 tarihli Çeşme (Fountain) adını verdiği, pisuardır. Üzerinde takma ad ile RMutt imzalı çalışma sergi jürisi tarafından reddedilmiştir.

Dada 20. yüzyılın en etkili akımlarından biri olmuştur ve Dada'nın dahi beyinlerinden Marcel Duchamp'ta sanat tarihini etkileyen, farklı bir bakış açısı getirerek bir çok akımın ilham kaynağıdır. Son olarak bir Dada Şarkısı ile bitiriyorum. 

Dada Şarkısı

kalbinde dada olan dadaistin şarkısı

kalbinde dada olan motorunu yoruyordu

bir kral taşıyordu asansör, ağır kırılgan özerk

büyük sağ kolunu kesti, Roma'ya papaya gönderdi

işte bu yüzden! asansörün kalbinde dada yoktu artık

çikolata yiyin

beyninizi yıkayın

dada

dada

su için

ne neşeliydi ne de kederli, bir dadastin şarkısı

ne neşeliydi ne kederli sevdiği bisikletçi

fakat eşler yılın günü herşeyi biliyordu ve bir kriz anında

vatikana yolladılar, iki bedenlerini üç valiz içinde

ne sevgili, ne bisikletçi

ne üzgündü ne de kederli

güzel beyinler yiyin, askerlerinizi yıkayın

dada

dada

su için

Sanatla Kalmanız Dileğiyle.

Yazan Aylin K.I.

 

Image source: pinterest.com

Image source: pinterest.com

 

Son Eklenenler

AVARE TANRI
KİTAPLARLA SANAT

AVARE TANRI

  •  626
  •   0
  • 17 Ekim 2023
DUMANKARA
KİTAPLARLA SANAT

DUMANKARA

  •  528
  •   0
  • 06 Ağustos 2023
DUL BAYAN BASQUİAT
KİTAPLARLA SANAT

DUL BAYAN BASQUİAT

  •  1019
  •   0
  • 08 Nisan 2023
SWATCH SANAT 2023
SANATSAL HEDİYELER

SWATCH SANAT 2023

  •  697
  •   0
  • 31 Mart 2023
PTT KİŞİSEL PUL
SANATSAL HEDİYELER

PTT KİŞİSEL PUL

  •  2456
  •   1
  • 30 Mart 2023
HAYAL VE HAKİKAT
KİTAPLARLA SANAT

HAYAL VE HAKİKAT

  •  770
  •   0
  • 02 Ocak 2023
KUSAMA ÇİZGİ ROMAN
KİTAPLARLA SANAT

KUSAMA ÇİZGİ ROMAN

  •  818
  •   0
  • 10 Aralık 2022
SCHİELE YAKICI BEDEN
KİTAPLARLA SANAT

SCHİELE YAKICI BEDEN

  •  799
  •   0
  • 10 Aralık 2022
ALOŞNAME
KİTAPLARLA SANAT

ALOŞNAME

  •  1018
  •   0
  • 03 Eylül 2022
BİYOGRAFİK VAN GOGH
KİTAPLARLA SANAT

BİYOGRAFİK VAN GOGH

  •  1326
  •   0
  • 20 Temmuz 2022
KIYIDA TEK BAŞINA
KİTAPLARLA SANAT

KIYIDA TEK BAŞINA

  •  874
  •   0
  • 18 Temmuz 2022
BETÜL ATLI PLAK KAPAKLARI
SANATLANDINIZ

BETÜL ATLI PLAK KAPAKLARI

  •  1081
  •   0
  • 15 Temmuz 2022

0 Yorum Atıldı

Bu yazı için henüz yorum girilmemiştir

Yorum Yap

BİZİ İNSTAGRAMDA TAKİP EDİN

Instagram